فهرست مطالب
سکته قلبی یک وضعیت پزشکی بسیار جدی است. تشخیص به موقع علائم سکته قلبی می تواند حیاتی باشد. اما این عارضه دقیقاً چیست و چه عواملی باعث آن می شوند؟ در ادامه، با ماهیت سکته قلبی، انواع آن، روش های تشخیص، درمان های موجود و راه های پیشگیری از آن بیشتر آشنا می شویم تا درک بهتری از این چالش مهم سلامتی پیدا کنیم.
سکته قلبی به وضعیتی گفته می شود که جریان خون به بخشی از عضله قلب به شدت کم شده یا کاملاً مسدود می شود.
علت این انسداد معمولاً تجمع چربی، کلسترول و مواد دیگر در دیواره داخلی شریان هایی است که به قلب خون رسانی می کنند (شریان های کرونری). به این رسوبات چرب و کلسترولی، «پلاک» می گویند و فرآیند تشکیل آن ها «آترواسکلروز» یا «تصلب شرایین» نام دارد.
گاهی ممکن است یک پلاک دچار پارگی شود و روی آن لخته خون تشکیل گردد. این لخته می تواند مسیر جریان خون را مسدود کند. نرسیدن خون کافی به عضله قلب، می تواند باعث آسیب یا حتی مرگ آن بخش از عضله شود.
به طور خلاصه، سکته قلبی زمانی رخ می دهد که یک شریان خون رسان به قلب مسدود شود. تجمع تدریجی رسوبات چربی و کلسترول، پلاک ها را در شریان های قلبی به وجود می آورد.
اگر یکی از این پلاک ها پاره شود، لخته خون تشکیل شده و با مسدود کردن شریان، سکته قلبی اتفاق می افتد. در این هنگام، نرسیدن خون باعث از بین رفتن بافت عضله قلب می شود.
نشانه های سکته قلبی یا علائم سکته ی قلبی که می تواند نشان از علائم سکته قلبی خفیف و یا علائم سکته قلبی شدید است عبارتند از:
تمامی این موارد از مهم ترین و شایع ترین نشانه های حمله قلبی در افراد است که شامل علائم سکته قلبی قبل از وقوع نیز هستند.
«سندرم حاد کرونری» (ACS) به شرایطی گفته می شود که شریان های حامل خون، اکسیژن و مواد مغذی به قلب دچار انسداد می شوند. سکته های قلبی یکی از انواع ACS هستند و زمانی رخ می دهند که قلب شما خون کافی دریافت نمی کند. نام دیگر سکته قلبی، «انفارکتوس میوکارد» است.
سه نوع اصلی سکته قلبی وجود دارد:
عبارت «بخش ST» به بخشی از الگوی ثبت شده در نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) اشاره دارد که فعالیت الکتریکی قلب شما را نشان می دهد.
فقط در سکته قلبی نوع STEMI، این بخش در نوار قلب بالاتر از حد طبیعی دیده می شود. هر دو نوع STEMI و NSTEMI می توانند آسیب قابل توجهی به قلب وارد کنند و جزء سکته های قلبی جدی محسوب می شوند.
در ادامه، اطلاعات بیشتری در مورد هر یک از این انواع سکته قلبی، روش های پیشگیری، درمان و بهبودی پس از آن ارائه خواهیم داد.
وقتی صحبت از سکته قلبی می شود، بیشتر افراد به نوع STEMI فکر می کنند. STEMI زمانی اتفاق می افتد که یک شریان کرونری به طور کامل مسدود شود و بخش وسیعی از عضله قلب از دریافت خون محروم گردد. این نوع سکته قلبی بسیار جدی است و می تواند آسیب زیادی به قلب وارد کند.
اگر علائمی شبیه به سکته قلبی دارید، باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کنید. متأسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به سکته قلبی، دو ساعت یا بیشتر برای دریافت کمک صبر می کنند. این تأخیر می تواند منجر به آسیب دائمی به قلب یا حتی مرگ شود.
اگرچه ممکن است آسیب قلبی در NSTEMI کمتر از STEMI باشد، اما این نوع سکته نیز یک وضعیت پزشکی جدی است.
اسپاسم عروق کرونر، که به آن آنژین ناپایدار یا سکته قلبی خاموش هم گفته می شود، زمانی رخ می دهد که یکی از شریان های قلب به شدت منقبض (دچار اسپاسم) می شود، به طوری که جریان خون متوقف شده یا به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
با این حال، وقوع آن نشان می دهد که شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سکته های قلبی بعدی، که ممکن است جدی تر باشند، قرار دارید.
سکته قلبی نوع STEMI (انفارکتوس میوکارد با بالا رفتن بخش ST) یک اورژانس پزشکی است و نیاز به ارزیابی و درمان فوری دارد. درمان سریع بسیار مهم است تا آسیب وارد شده به قلب شما به حداقل برسد.
اگر علائم حمله قلبی دارید و نوار قلب (ECG) نشان دهنده STEMI است، پزشکان شما را برای انتخاب بهترین روش درمانی جهت باز کردن شریان های کرونری مسدود شده، ارزیابی خواهند کرد.
روش درمانی به زمان شروع علائم و سرعت دسترسی شما به امکانات درمانی بستگی دارد:
در ادامه به بررسی دقیق تر هر کدام می پردازیم:
داروهای حل کننده لخته خون (ترومبولیتیک ها/فیبرینولیتیک ها): اگر امکان انجام فوری PCI وجود نداشته باشد، داروهایی برای حل کردن لخته های خون به شما داده می شود. این داروها که معمولاً به صورت تزریقی تجویز می شوند، با هدف قرار دادن و تخریب ماده ای به نام «فیبرین» (پروتئین اصلی تشکیل دهنده لخته خون) عمل می کنند و به باز شدن شریان کرونری کمک می کنند. حتی پس از دریافت داروهای حل کننده لخته، ممکن است در ادامه و پس از پایدار شدن وضعیت یا در صورت عدم موفقیت این داروها، نیاز به انجام آنژیوگرافی و PCI باشد.
داروهای جلوگیری کننده از لخته شدن خون (ضد پلاکت ها): اگر انجام PCI برای شما مناسب نباشد، ممکن است با ترکیبی از دو نوع داروی ضد پلاکت (معمولاً آسپرین به همراه یک داروی دیگر) تحت درمان قرار بگیرید. این داروها با کاهش چسبندگی پلاکت ها، از تشکیل لخته خون جلوگیری کرده و به جریان روان تر خون در رگ ها کمک می کنند.معمولاً لازم است این داروها را تا 12 ماه مصرف کنید.
جراحی بای پس عروق کرونر (CABG): گاهی اوقات به دلیل وضعیت خاص آناتومی شریان های قلب (مثلاً وجود تنگی های متعدد یا درگیری شاخه های فرعی)، انجام آنژیوپلاستی یا PCI از نظر فنی امکان پذیر نیست. در چنین مواردی، جراحی بای پس عروق کرونر (که به اختصار CABG نامیده می شود) به عنوان یک گزینه جایگزین مطرح می گردد. در این جراحی، یک بخش رگ سالم از بخش دیگری از بدن شما (معمولاً از قفسه سینه، پا یا بازو) برداشته شده و به شریان کرونری پیوند زده می شود، به طوری که خون بتواند از مسیری جدید، ناحیه تنگ یا مسدود شده را دور بزند (بای پس کند). این رگ پیوندی «گرافت» نامیده می شود. هدف از جراحی بای پس، بهبود خون رسانی و اکسیژن رسانی به عضله قلب است.
اگر نوار قلب نشان دهنده NSTEMI یا آنژین ناپایدار باشد، معمولاً درمان با داروهای جلوگیری کننده از لخته خون (از جمله آسپرین و داروهای دیگر) آغاز می شود. در برخی بیماران، پس از درمان اولیه دارویی، ممکن است انجام آنژیوپلاستی کرونر (PCI) یا جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) نیز لازم باشد. مصرف داروهای رقیق کننده خون ممکن است تا 12 ماه ادامه یابد.
شما می توانید با انجام اقدامات زیر، به پیشگیری از سکته قلبی (و همچنین سکته مغزی) کمک کنید:
در ادامه به بررسی دقیق هر کدام از این موارد پیشگیری می پردازیم:
دو نوع اصلی کلسترول وجود دارد:
چربی ها نیز به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
باید از مصرف غذاهایی که حاوی مقدار زیادی چربی اشباع هستند پرهیز کنید، زیرا این نوع چربی باعث افزایش سطح کلسترول بد (LDL) در خون شما می شود.
توصیه می شود از یک الگوی غذایی شبیه به رژیم مدیترانه ای پیروی کنید. این یعنی مصرف بیشتر نان های سبوس دار، برنج قهوه ای، پاستا، میوه ها، سبزیجات و ماهی، و مصرف کمتر گوشت قرمز. به جای کره و پنیرهای پرچرب، از روغن های گیاهی مانند روغن زیتون استفاده کنید.
مصرف ماهی های چرب مانند سالمون، ساردین و شاه ماهی، که بخشی از رژیم مدیترانه ای هستند، مفید است، اما نیازی نیست صرفاً با هدف پیشگیری از سکته قلبی بعدی، این ماهی ها را به طور خاص مصرف کنید.
همچنین، شواهدی مبنی بر اینکه مصرف مکمل های امگا-3 یا غذاهای غنی شده با امگا-3 به پیشگیری از سکته قلبی مجدد کمک می کند، وجود ندارد.
هرگز بدون مشورت با پزشک، هیچ گونه مکمل غذایی مصرف نکنید. برخی مکمل ها حتی ممکن است مضر باشند.
اضافه وزن باعث می شود قلب شما برای پمپاژ خون به سراسر بدن، سخت تر کار کند و این می تواند فشار خون را بالا ببرد. با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI)، بررسی کنید که آیا وزن شما نسبت به قدتان مناسب است یا خیر.
اگر نیاز به کاهش وزن دارید، به خاطر داشته باشید که حتی کم کردن چند کیلوگرم نیز تأثیر مثبتی بر فشار خون و سلامت کلی شما خواهد داشت.
فعالیت بدنی و ورزش منظم، با حفظ سلامت قلب و عروق، به کاهش فشار خون کمک می کند. ورزش منظم همچنین به کاهش وزن کمک می کند که خود عامل دیگری در کنترل فشار خون است.
فعالیت های با شدت کم تا متوسط مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری توصیه می شوند. فعالیت های شدیدتر مانند فوتبال یا اسکواش ممکن است برای همه مناسب نباشند. حتماً در مورد نوع و شدت ورزش مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
اگر پزشک به سکته قلبی مشکوک شود، شما باید فوراً در بیمارستان بستری شوید. معمولاً شما را به بخش مراقبت های ویژه قلبی (CCU/ACCU) یا مستقیماً به بخش آنژیوگرافی (کاتتریزاسیون قلبی) منتقل می کنند تا تشخیص قطعی داده شده و درمان آغاز شود.
برخی از مهم ترین روش های تشخیص سکته قلبی عبارتند از:
در ادامه به بررسی دقیق تر هر کدام می پردازیم:
اهمیت ECG در تشخیص سکته قلبی از این جهت است که:
وقتی عضله قلب در اثر سکته آسیب می بیند، پروتئین های خاصی از سلول های آسیب دیده به آرامی وارد جریان خون می شوند. به همین دلیل، از شما نمونه خون گرفته می شود تا سطح این پروتئین های قلبی (که «مارکرهای قلبی» نامیده می شوند) اندازه گیری شود.
مهم ترین و رایج ترین مارکر قلبی که اندازه گیری می شود، «تروپونین قلبی» است. سطح تروپونین در خون به تشخیص قطعی سکته قلبی و همچنین تعیین نوع آن کمک می کند.
سکته های قلبی بر اساس یافته های نوار قلب (به ویژه تغییرات بخش ST) و سطح مارکرهای قلبی (مانند تروپونین) در خون، طبقه بندی می شوند.
همانطور که گفته شد، سکته قلبی نوعی از سندرم حاد کرونری (ACS) است که ناشی از انسداد قابل توجه در شریان های کرونری است.
سه نوع اصلی ACS عبارتند از:
عوارض ناشی از سکته قلبی می تواند بسیار متنوع باشد، از مشکلات خفیف گرفته تا شرایط تهدید کننده زندگی.
برخی افراد ممکن است یک سکته قلبی خفیف (که البته هنوز هم جدی است) را بدون هیچ عارضه مهمی پشت سر بگذارند (سکته قلبی بدون عارضه). در مقابل، برخی دیگر دچار سکته قلبی «عمده» می شوند که می تواند با طیف وسیعی از عوارض همراه باشد و نیاز به درمان های گسترده ای داشته باشد.
در ادامه به بررسی برخی علائم بعد از سکته قلبی خفیف و سکته قلبی شدید می پردازیم:
آریتمی به هرگونه اختلال در ریتم طبیعی ضربان قلب گفته می شود، از جمله:
آریتمی ها می توانند پس از سکته قلبی به دلیل آسیب به عضلات قلب ایجاد شوند. عضله آسیب دیده نمی تواند سیگنال های الکتریکی را به درستی هدایت کند و این باعث اختلال در ریتم قلب می شود.
علائم آریتمی می تواند شامل موارد زیر باشد:
علائم نارسایی قلبی عبارتند از:
علائم شوک کاردیوژنیک عبارتند از:
برای درمان این وضعیت اورژانسی، از داروهایی به نام وازوپرسورها یا اینوتروپ ها استفاده می شود که به افزایش فشار خون و بهبود گردش خون کمک می کنند.
پس از پایدار شدن وضعیت اولیه، ممکن است برای بهبود عملکرد قلب نیاز به اقداماتی مانند آنژیوپلاستی (PCI) برای باز کردن شریان مسدود شده یا حتی جراحی بای پس باشد.