شایع‌ترین علل ناباروری زنان
ناباروری زنان علل مختلفی دارد. ممکن است تخمدان‌ها قادر به تولید تخمک‌های سالم نباشد یا ساختار رحم برای لانه‌گزینی مناسب نباشد. البته نگران نباشید؛ روش‌های مختلفی برای درمان ناباروری زنان وجود دارد. در این مقاله به‌طور مفصل به بررسی علل مختلف ناباروری زنان و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
چه زمانی می توان گفت که یک زوج نابارور هستند؟
اغلب متخصصان زمینه‌ی ناباروری معتقدند اگر یک زوج پس از حداقل یک سال تلاش برای فرزندآوری نتیجه‌ی مثبتی نداشته‌اند بهتر است به مراکز ناباروری مراجعه کنند. البته این زمان برای زنان بالای ۳۵ سال کوتاه‌تر است؛ بهتر است زنانی که بیشتر از ۳۵ سال سن دارند پس از ۶ ماه عدم باروری با پزشک متخصص مشورت کنند.
مواردی که احتمال ناباروری را افزایش میدهد
- پریودهای نامنظم دارید یا اینکه اصلاً خونریزی ماهانه را تجربه نمی‌کنید.
- پریودهای خیلی دردناکی را تجربه می‌کنید.
- به اندومتریوز دچار هستید.
- به بیماری‌های التهابی لگن مبتلا هستید.
- بیشتر از یک تجربه‌ی سقط جنین داشته‌اید.
میزان شیوع ناباروری
آمارهای جهانی نشان می‌دهند که در حدود سی درصد از موارد ناباروری مربوط به مردان، ۴۲ درصد مربوط به زنان و ۱۸ درصد ناشی از ترکیب ناباروری زن و مرد هستند.[۱] این آمار در ایران متفاوت است؛ در کشور ما بیشتر از نصف موارد ناباروری مربوط به آقایان است.[۲]
شرایط باروری موفق
برای شروع یک بارداری موفق نیاز است تمام اندام‌های تولیدمثلی زن و مرد عملکرد سالمی داشته باشند و تمام مراحل به‌درستی طی شوند. مراحلی که شروع یک بارداری موفق را رقم می‌زنند عبارت‌اند از:
- رها شدن یک تخمک سالم از تخمدان‌ها
- حرکت تخمک در لوله‌ی فالوپ به سمت رحم
- حرکت اسپرم در مجرای واژن، عبور آن از رحم و رسیدن به تخمک در لوله‌ی فالوپ
- لقاح اسپرم و تخمک و تشکیل تخم (زیگوت)
- حرکت تخمک لقاح یافته (زیگوت) به سمت رحم
- لانه‌گزینی و قرارگیری صحیح زیگوت در رحم و شروع بارداری
علل ناباروری در زنان
بروز مشکل در هر یک از مراحلی که در بالا گفته شد می‌تواند علت ناباروری باشد. در ادامه به دلایل ناباروری زنان می‌پردازیم.
ناباروری زنان به علت تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک)
تنبلی تخمدان شایع ترین دلیل ناباروری در زنان است. در این عارضه یک عدم تعادل هورمونی در بدن ایجاد می‌شود که بر باروری زنان اثر منفی می‌گذارد. این اختلال با اضافه‌وزن رابطه‌ی تنگاتنگی دارد؛ اضافه‌وزن هم یکی از علل بروز تنبلی تخمدان است و هم یکی از عوارض ابتلا به تنبلی تخمدان.
ناباروری به علت اندومتریوز
می‌توان گفت اندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. این بافت غیرطبیعی ممکن است مانع از اتصال تخمک لقاح‌یافته به بافت داخل رحم شده یا اینکه باعث انسداد لوله‌های فالوپ شود.
همچنین ممکن است طی عمل جراحی برداشتن اندومتریوز، بافت رحم زخم شده و دچار آسیب شود و در نهایت به ناباروری بینجامد.
ناباروری به علت مشکلات رحم و دهانه‌ی رحم
برخی از مشکلات رحم نیز می‌توانند بر باروری اثر منفی بگذارند یا احتمال بروز سقط را افزایش دهند:
- پولیپ یا تومورهای خوش‌خیم رحم: پولیپ رحم با نام فیبروم یا میوم نیز شناخته می‌شود و ممکن است با ایجاد انسداد در لوله‌های فالوپ یا جلوگیری از اتصال تخمک لقاح‌یافته به بافت رحم مانع از بارداری شود. البته بعضی از زنان حتی باوجود فیبروم، بارداری و زایمان موفقی را تجربه می‌کنند.
- بعضی از مشکلات رحم ذاتی و مادرزادی هستند؛ برای مثال شکل نامناسب رحم می‌تواند مانع از بارداری شود یا از علل بروز سقط جنین باشد.
- تنگی دهانه‌ی رحم نیز یکی از علل ناباروری است. این مشکل می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.
- یکی از عوامل مؤثر در حرکت اسپرم به سمت لوله‌های فالوپ، ترشحات طبیعی واژن هستند. این ترشحات حرکت در مسیر را برای اسپرم تسهیل می‌کنند. در بعضی موارد، نامناسب بودن این ترشحات می‌تواند در بروز ناباروری نقش داشته باشد.
ناباروری به علت آسیب لوله‌های فالوپ
انسداد لوله‌های فالوپ به دو طریق از بارداری جلوگیری می‌کند؛ یا مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود یا مسیر حرکت تخمک بارور‌شده را به رحم مسدود می‌کند.
موارد مختلفی می‌توانند باعث انسداد لوله‌های فالوپ شوند:
- بیماری التهابی لگن؛ التهاب رحم و لوله‌های فالوپ به علت بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک و کلامیدیا
- جراحی‌های شکم و لگن؛ مانند جراحی بارداری خارج رحمی
ناباروری به علت سایر مشکلات تخمدان‌ها
بعضی از مشکلات مربوط به تخمدان‌ها از اختلالات هورمونی نشأت می‌گیرند و برخی مشکلات مربوط به نوعی بیماری هستند:
- اختلال عملکرد هیپوتالاموس: هیپوتالاموس و هیپوفیز دو بخش مغز هستند و یکی از اصلی‌ترین عملکردهای آن‌ها ترشح برخی هورمون‌ها و تولید و حفظ تعادل بین هورمون‌های زنانه‌ای مانند LH و FSH است. این دو هورمون در روند تخمک‌گذاری نقش مهمی دارند. استرس شدید یا وزن خیلی بالا و خیلی پایین از مهم‌ترین عواملی هستند که بر ترشح هورمون‌های LH و FSH اثر منفی می‌گذارند.
- نارسایی اولیه‌ی تخمدان: نارسایی اولیه یا زودرس تخمدان ممکن است بر اثر نوعی بیماری خودایمنی یا رها شدن پیش‌ازموعد تخمک‌ها در اثر مشکلات ژنتیکی یا شیمی‌درمانی اتفاق بیفتد. دراین‌حالت تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی عملکرد طبیعی خود را متوقف می‌کنند.
- ازدیاد پرولاکتین: یکی از وظایف غده‌ی هیپوفیز تولید هورمون پرولاکتین است. این هورمون سطح استروژن بدن را کاهش میدهد و ازدیاد آن در بدن می‌تواند موجب ناباروری شود. البته برخی داروها نیز می‌توانند چنین اثری بر بدن داشته باشند.
